گلیم؛ فرشینه‌ای اصیل با دنیایی از طرح و رنگ

گلیم، یکی از کهن‌ترین و محبوب‌ترین انواع فرش‌های دستبافت بدون پرز است که با درهم تنیدن تار و پود پشم، پنبه یا ابریشم به وجود می‌آید. این هنر اصیل، که بیش از هر چیز یادآور زندگی عشایری و روستایی است، در هر منطقه از ایران، زیبایی‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را دارد

انواع گلیم‌های دستبافت ایرانی را می‌توان به روش‌های مختلفی دسته‌بندی کر.

۱. از نظر تکنیک و شیوه بافت:

· گلیم ساده (یک‌رو): متداول‌ترین نوع گلیم است که در آن پودها به صورت رفت و برگشت از لابه‌لای تارها عبور می‌کنند و طرح‌ها در دو طرف گلیم متفاوت است.
· گلیم سوماک یا ورنی: این نوع گلیم با تکنیکی پیچیده و به صورت پودپیچی بافته می‌شود. نقش‌های آن عموماً هندسی و ذهنی هستند و به دلیل ظرافت و زیبایی، از ارزش بالایی برخوردارند. ورنی بیشتر در بین عشایر قشقایی و ارسباران بافته می‌شود.
· گلیم برجسته یا نقش برجسته: در این تکنیک، برای ایجاد طرح‌های برجسته و مشابه قالی، از پودهای اضافی استفاده می‌شود تا نقش‌ها برجسته به نظر برسند.

۲. از نظر طرح و نقش:

· گلیم هندسی: طرح‌ها شامل خطوط شکسته، لوزی، مثلث و دیگر اشکال هندسی هستند. بیشتر گلیم‌های عشایری مانند گلیم‌های قشقایی، بلوچی و لری از این دسته‌اند.
· گلیم تصویری: در این گلیم‌ها، نقش حیوانات، انسان‌ها، گیاهان و صحنه‌های زندگی به صورت کاملاً stylized (سبک‌دار) و خلاقانه بافته می‌شود. گلیم‌های ایل شاهسون از این نوع هستند.
· گلیم مُحَرَمه‌ای: طرح‌ها به صورت راه‌راه و نواری بافته می‌شوند.

۳. از نظر منطقه و قومیت بافنده:

هر منطقه از ایران گلیم مخصوص به خود را دارد که همچون اثر انگشت، منحصربه‌فرد است:

· گلیم فارس (قشقایی): پر از نقش‌های حیوانات، لوزی‌های تو در تو و رنگ‌های درخشان مانند قرمز، نارنجی و سبز.
· گلیم کرمان: معروف به “شیریکی پیچ” که نوعی گلیم سوماک بسیار ظریف و با دوام است.
· گلیم بلوچ (سیستان و بلوچستان): با رنگ‌های تیره و عمیق مانند مشکی، سرمه‌ای و قرمز تیره و طرح‌های هندسی ریز.
· گلیم ترکمن: دارای نقش‌های تکراری و هندسی (قاب‌بندی شده) که به آن “گل” می‌گویند و معمولاً در رنگ‌های لاکی و قرمز بافته می‌شود.
· گلیم لرستان و سنه (سنندج): معروف به گلیم‌های نقش برجسته با طرح‌های مخصوص مانند “موشی” (ماهی).

گلیم تنها یک کفپوش نیست، بلکه داستان زندگی، باورها و هنر مردمان ساده‌دلی است که با دستانشان، تاریخ و طبیعت اطرافشان را بر تاروپود نقش می‌بندند.